Tin tức

Doanh nghiệp ngành cao su và bài toán liên kết chuỗi

30/06/2025

Ngành cao su gặp khó vì phần lớn nguồn nguyên liệu từ hộ tiểu điền chưa đáp ứng Quy định chống phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR).
 

Nhiều tồn tại trước quy định mới của EU
Cao su là một trong 7 nhóm hàng hóa chịu sự điều chỉnh của EUDR. Theo EUDR, mặt hàng này sẽ không được tiêu thụ tại thị trường EU nếu quá trình sản xuất gây mất rừng, suy thoái rừng và các hoạt động trong chuỗi cung không tuân pháp luật của nước sản xuất. EUDR được chính thức áp dụng từ ngày 30/12/2025 với các DN nhập khẩu vào EU có quy mô lớn và từ 30/6/2026 đối với các DN nhập khẩu có quy mô nhỏ và vừa. Mốc thời gian để xác định việc mất rừng là ngày 31/12/2020. Nếu cao su được sản xuất trên diện tích đất được chuyển đổi từ rừng sau thời điểm 31/12/2020 thì không được phép nhập khẩu vào EU.
Diện tích cao su tiểu điền đang tăng lên
vượt diện tích cao su đại điền. Ảnh: Forest Trends
Theo số liệu thống kê, năm 2024 tổng diện tích trồng cao su của Việt Nam là khoảng 908,9 nghìn ha, với 80% diện tích này đang trong tuổi thu hoạch mủ, cung cấp 1,3 triệu tấn mủ nguyên liệu (quy khô). Hiện Việt Nam xuất khẩu các mặt hàng cao su tới 180 quốc gia và vùng lãnh thổ. Thị trường nhập khẩu các mặt hàng cao su của Việt Nam đa dạng, tuy nhiên ba thị trường lớn nhất của Việt Nam bao gồm Trung Quốc, Hoa Kỳ, EU, các thị trường khác (số liệu năm 2024) Kim ngạch xuất khẩu có xu hướng tăng, từ 5,5 tỷ USD năm 2020 lên gần 8,5 tỷ USD năm 2024, bao gồm cả cao su tự nhiên (CSTN) và sản phẩm cao su (SPCS).
Báo cáo do Forest Trends và Hiệp hội Cao su Việt Nam (VRA) vừa công bố chỉ ra rằng: Chuỗi cung cao su tiểu điền của Việt Nam đang ẩn chứa một số tồn tại lớn, bao gồm thiếu hệ thống truy xuất trong toàn bộ chuỗi, thiếu dữ liệu nền về tọa độ, ranh giới thửa đất mà hộ canh tác, đứt gãy về thông tin và các bằng chứng giao dịch giữa các khâu trong chuỗi, đặc biệt giữa hộ và các đại lý thu mua và giữa các đại lý. Ngoài ra, một số đại lý hoạt động không chính thức, không có đăng ký kinh doanh, giao dịch giữa các đại lý không lưu trữ đầy đủ hồ sơ phục vụ mục đích truy xuất. Doanh nghiệp (DN) chế biến, nhất là nhóm DN vừa và nhỏ thiếu công cụ và nguồn lực để kiểm soát nguyên liệu đầu vào. Các tồn tại này phổ biến trong chuỗi cung tiểu điền hiện nay. Với tính chất phổ biến của các tồn tại nêu trên, hầu hết chuỗi cung hiện nay có sự tham gia của các hộ tiểu điền không đáp ứng được với các yêu cầu của EUDR.
Mới chỉ có 4 doanh nghiệp xây dựng được chuỗi liên kết
VRA cho biết trong chuỗi cung ứng cao su (hộ trồng cao su, đại lý thu mua, DN) thì DN đóng vai trò hết sức quan trọng. DN bao gồm DN chế biến CSTN (sơ chế), DN sản xuất SPCS (tinh chế), và các DN phân phối/tiêu thụ. Để đáp ứng yêu cầu về báo cáo thẩm định theo quy định của EUDR, nhà nhập khẩu EU phải đảm bảo các tác nhân trong chuỗi cung ứng (bao gồm hộ trồng cao su, đại lý thu mua, nhà máy chế biến) phải thu thập và cung cấp/chuyển giao đầy đủ thông tin cần thiết cho nhà nhập khẩu. Thiếu thông tin từ bất cứ khâu nào của chuỗi, bao gồm thông tin từ hộ tiểu điền đồng nghĩa với việc chuỗi không đáp ứng được các yêu cầu của EUDR và sản phẩm tạo ra bởi chuỗi sẽ không được chấp nhận tại EU.
Từ thực tế đó, trong ngành hiện đang xuất hiện những mô hình tiên phong trong việc tái cấu trúc chuỗi cung tiểu điền nhằm đáp ứng EUDR. Cụ thể, một số DN tư nhân trong ngành kết hợp với hộ và các đại lý thu mua tổ chức lại các hoạt động của chuỗi nhằm đáp ứng việc truy xuất, thu thập thông tin và các bằng chứng dữ liệu về đất đai, bản đồ và của các giao dịch trong chuỗi nhằm đáp ứng EUDR. Tuy nhiên, đến thời điểm tháng 01/2025, mới có 4 DN tư nhân đã xây dựng được chuỗi cung với sự tham gia của các hộ tiểu điền đáp ứng EUDR. Tổng diện tích trong các mô hình này khoảng 17.500 ha, thuộc sở hữu của 6.000 hộ, khoảng 4.600 tấn CSTN đáp ứng EUDR trong các mô hình này đã được xuất khẩu, với giá bán cao hơn từ 150 - 300 USD/tấn so với mặt hàng cùng chủng loại nhưng chưa đáp ứng EUDR. Khách hàng nhập khẩu các sản phẩm này không chỉ là nhà nhập khẩu EU mà còn từ Trung Quốc và Ấn Độ. Có thể khách hàng từ các quốc gia này nhập để chế biến SPCS sau đó xuất khẩu sang EU.
Chuyên gia Forest Trends nhận định, thành công của các mô hình thí điểm cho thấy tiềm năng nhân rộng trong chuỗi cung cao su tiểu điền nếu đáp ứng đủ điều kiện. Để tuân thủ EUDR, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa doanh nghiệp, hộ tiểu điền, đại lý, chính quyền và các bên liên quan. Trọng tâm là thiết lập cơ chế liên kết chặt chẽ giữa các bên, áp dụng hệ thống truy xuất toàn chuỗi, hỗ trợ hộ thu thập thông tin và thúc đẩy hình thành nhóm hộ nhằm giảm chi phí và nâng cao vị thế khi liên kết với doanh nghiệp. Đại lý cần được chính thức hóa, minh bạch thông tin và tuân thủ pháp luật. Chính quyền giữ vai trò kết nối, cung cấp thông tin pháp lý cho đất trồng, bản đồ rừng 2020, dữ liệu vùng trồng. Hộ tiểu điền, đại lý và DN nhỏ là nhóm dễ tổn thương do thiếu nguồn lực và thông tin, cần được hỗ trợ kỹ thuật và tài chính. Các nhà nhập khẩu EU và quốc tế nên đồng hành cùng DN Việt Nam trong xây dựng hệ thống truy xuất, tái cấu trúc chuỗi theo hướng minh bạch và tuân thủ pháp luật. Doanh nghiệp lớn có kế hoạch thu mua từ hộ nên tích cực hỗ trợ hộ và đại lý thay đổi hoạt động, đáp ứng yêu cầu của EUDR.
Thanh Thanh, nguồn: https://nhadautu.vn/doanh-nghiep-nganh-cao-su-va-bai-toan-lien-ket-chuoi-d96981.html, ngày 23/6/2025 (TN trích dẫn)

 

 



Quay về

THÔNG TIN LIÊN QUAN

Xem tất cả >>