Kinh tế toàn cầu đang đi đúng hướng nhưng vẫn chưa thoát khỏi “mây mù”

Theo đánh giá của Tổ chức Tiền tệ Quốc tế (IMF), cuộc khủng hoảng từ đại dịch COVID-19 đã chính thức kết thúc và sự gián đoạn chuỗi cung ứng đã trở lại mức trước đại dịch. Hoạt động kinh tế từ đầu năm 2023 đến nay đã chứng tỏ khả năng phục hồi, bất chấp môi trường đầy thách thức. Giá năng lượng và lương thực đã giảm mạnh so với mức cao nhất do ảnh hưởng từ cuộc chiến Nga – Ukraine. Áp lực lạm phát toàn cầu giảm bớt nhanh hơn dự kiến. Sự bất ổn tài chính sau cuộc khủng hoảng ngân hàng vừa qua vẫn được kiềm chế nhờ hành động mạnh mẽ của chính quyền các nước như Hoa Kỳ và Thụy Sĩ. Tuy nhiên, nhiều thách thức vẫn đang “che mờ” chân trời và còn quá sớm để ăn mừng cho kinh tế thế giới năm nay.

IMF dự báo, tốc độ tăng trưởng sẽ chậm lại từ 3,5% của năm ngoái xuống còn 3% trong năm nay và năm tới. Lạm phát toàn cầu được dự báo sẽ giảm từ 8,7% năm ngoái xuống 6,8% trong năm 2023, và 5,2% vào năm tiếp theo. Sự suy giảm tập trung ở các nền kinh tế tiên tiến, nơi tăng trưởng sẽ giảm từ 2,7% năm 2022 xuống 1,5% trong năm nay và duy trì ở mức 1,4% trong năm tới. Khu vực đồng Euro vẫn đang quay cuồng vì giá xăng tăng đột biến nền kinh tế sẽ giảm tốc mạnh.

Ngược lại, IMF cho rằng, tăng trưởng ở các thị trường mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển vẫn được kỳ vọng sẽ tăng với tốc độ tăng trưởng hàng năm tăng từ 3,1% năm 2022 lên 4,1% trong năm nay và năm tới. Các quốc gia mới nổi và đang phát triển ở châu Á tăng trưởng mạnh ở mức 5,3% trong năm nay, trong khi nhiều nhà sản xuất hàng hóa sẽ phải chịu sự sụt giảm doanh thu xuất khẩu.

Tăng trưởng mạnh hơn và lạm phát thấp hơn dự kiến ​​là những thông tin đáng mừng, cho thấy nền kinh tế toàn cầu đang đi đúng hướng. Tuy nhiên, trong khi một số rủi ro bất lợi đã giảm bớt, sự cân bằng vẫn nghiêng về điểm yếu, IMF đánh giá.

Thứ nhất, ngày càng có nhiều dấu hiệu cho thấy hoạt động toàn cầu đang mất đà. Việc thắt chặt chính sách tiền tệ toàn cầu đã đưa lãi suất chính sách vào lãnh thổ co lại. Điều này đã bắt đầu ảnh hưởng đến hoạt động, làm chậm tốc độ tăng trưởng tín dụng cho khu vực phi tài chính, tăng các khoản thanh toán lãi suất của các hộ gia đình và doanh nghiệp, đồng thời gây áp lực lên thị trường bất động sản. Tại nền kinh tế số 1 là Hoa Kỳ, khoản tiết kiệm dư thừa từ các khoản chuyển giao liên quan đến đại dịch, vốn đã giúp các hộ gia đình vượt qua cuộc khủng hoảng chi phí sinh hoạt và các điều kiện tín dụng thắt chặt hơn, gần như đã cạn kiệt. Tại nền kinh tế số 2 là Trung Quốc, sự phục hồi sau khi mở cửa lại nền kinh tế có dấu hiệu mất đà trong bối cảnh những lo ngại liên tục về lĩnh vực bất động sản, với những tác động đối với nền kinh tế toàn cầu.

Thứ hai, lạm phát cơ bản, không bao gồm giá năng lượng và lương thực, vẫn cao hơn nhiều so với mục tiêu của các ngân hàng trung ương và dự kiến ​​sẽ giảm dần từ 6% năm nay xuống 4,7% vào năm 2024. Đáng lo ngại hơn, lạm phát lõi ở các nền kinh tế phát triển dự kiến ​​sẽ không thay đổi ở mức trung bình hàng năm là 5,1% trong năm nay, trước khi giảm xuống 3,1% vào năm 2024. Rõ ràng, cuộc chiến chống lạm phát vẫn còn dai dẳng. Cùng với đó, mặc dù thắt chặt chính sách tiền tệ và cho vay ngân hàng chậm lại, các điều kiện tài chính đã giảm bớt kể từ căng thẳng ngân hàng thời gian gần đây. Định giá thị trường chứng khoán tăng mạnh, đặc biệt là trong phân khúc trí tuệ nhân tạo của lĩnh vực công nghệ.

IMF cho rằng, với việc lạm phát bắt đầu giảm, nền kinh tế toàn cầu đã bước vào giai đoạn cuối của chu kỳ lạm phát bắt đầu vào năm 2021. Rủi ro đối với lạm phát hiện đã cân bằng hơn và hầu hết các nền kinh tế lớn ít có khả năng cần tăng thêm lãi suất chính sách. Tỷ giá đã đạt đỉnh ở một số nền kinh tế. Song, điều quan trọng là phải tránh nới lỏng lãi suất sớm, cho đến khi lạm phát cơ bản có dấu hiệu hạ nhiệt rõ ràng và bền vững. Các ngân hàng trung ương nên tiếp tục giám sát hệ thống tài chính, sẵn sàng sử dụng các công cụ khác để duy trì sự ổn định tài chính.

Theo IMF, thời điểm này không nên “thắt lưng buộc bụng” mà cần phải chú ý đến sức mạnh của nhu cầu tư nhân, đồng thời bảo vệ những đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Khi giá năng lượng quay trở lại mức trước đại dịch, nhiều biện pháp tài khóa, chẳng hạn như trợ cấp năng lượng, nên được loại bỏ dần. Không gian tài khóa cũng là chìa khóa để thực hiện nhiều cải cách cơ cấu cần thiết, đặc biệt là ở các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển. Điều này đặc biệt quan trọng vì triển vọng tăng trưởng thu nhập bình quân đầu người trong trung hạn đã mờ đi trong thập kỷ qua. Sự chậm lại rõ nét hơn đối với các nền kinh tế có thu nhập thấp và trung bình so với các nền kinh tế có thu nhập cao.

Đồng thời, IMF cũng lưu ý, mức nợ tăng cao đang cản trở nhiều nền kinh tế có thu nhập thấp và cận biên thực hiện các khoản đầu tư cần thiết để tăng trưởng nhanh hơn, với rủi ro cao về nợ nần chồng chất ở nhiều nơi. Sự gia tăng của sự phân mảnh địa kinh tế với nền kinh tế toàn cầu bị chia cắt thành các khối đối thủ sẽ gây hại nhiều nhất cho các nền kinh tế mới nổi và đang phát triển vốn phụ thuộc nhiều hơn vào nền kinh tế toàn cầu hội nhập, đầu tư trực tiếp và chuyển giao công nghệ.

Quá trình ứng phó với biến đổi khí hậu không đạt được tiến bộ sẽ khiến các nước nghèo tiếp xúc nhiều hơn với những cú sốc khí hậu ngày càng nghiêm trọng và nhiệt độ gia tăng. Về tất cả những vấn đề này, hợp tác đa phương vẫn là cách tốt nhất để đảm bảo một nền kinh tế an toàn và thịnh vượng, IMF nhấn mạnh.