Tin tức

Phát triển kinh tế số cần tài sản hóa quyền sở hữu trí tuệ

28/07/2025

Tài sản hóa quyền sở hữu trí tuệ là chiến lược sống còn giúp doanh nghiệp bảo vệ đổi mới, nâng sức cạnh tranh và tuân thủ pháp luật.
 

Ngày 04/5/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân, xác định khu vực này là một trong những động lực quan trọng nhất của nền kinh tế quốc gia. Với hơn 940.000 doanh nghiệp và 5 triệu hộ kinh doanh, đóng góp khoảng 50% GDP và sử dụng 82% lực lượng lao động, khu vực tư nhân đang giữ vai trò trung tâm trong đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động và gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia. Tuy nhiên, Nghị quyết cũng chỉ rõ: kinh tế tư nhân vẫn còn đối mặt với nhiều rào cản thể chế, thiếu khả năng tiếp cận vốn, công nghệ, và đặc biệt là quyền tài sản chưa được bảo đảm đầy đủ. Để hiện thực hoá mục tiêu phát triển, Nghị quyết yêu cầu tạo môi trường pháp lý thuận lợi, tôn trọng và bảo vệ quyền sở hữu tài sản – trong đó có tài sản trí tuệ – như một phần cốt lõi trong năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp tư nhân.
Tài sản vô hình - nền tảng của kinh tế số
Tại Hội nghị sơ kết 6 tháng đầu năm 2025 ngành khoa học và công nghệ, ông Nguyễn Mạnh Hùng – Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ khẳng định rằng trong một quốc gia phát triển, tài sản trí tuệ có thể chiếm tới 80% tổng giá trị tài sản, do đó phát triển, giao dịch và bảo vệ tài sản trí tuệ cần trở thành trọng tâm chiến lược. Nhận định này phản ánh xu thế tất yếu trong nền kinh tế số hiện đại: giá trị doanh nghiệp không còn nằm ở tài sản vật chất như nhà xưởng hay máy móc, mà chủ yếu ở các tài sản vô hình – đặc biệt là quyền sở hữu trí tuệ (SHTT). Theo Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO), tỉ trọng của tài sản SHTT trong giá trị doanh nghiệp đã tăng từ 20% vào thập niên 1980 lên tới 80% hiện nay. Tại Hoa Kỳ, các ngành công nghiệp phụ thuộc trực tiếp vào quyền SHTT đóng góp 34,8% GDP và tạo ra hơn 27 triệu việc làm, cho thấy vai trò thực chất chứ không chỉ là biểu tượng của tài sản trí tuệ.
Ảnh minh họa
Tại Việt Nam, Bộ luật Dân sự 2015 và Luật SHTT đều xác định quyền SHTT là một loại tài sản có thể định giá được bằng tiền. Theo quy định tại Thông tư 37/2024/TT-BTC, tài sản vô hình – như quyền SHTT – cần có ba yếu tố: bằng chứng tồn tại, khả năng sinh lợi, và có thể định giá. Trong thực tế, quyền SHTT như nhãn hiệu, sáng chế, phần mềm đều có thể được cấp phép, chuyển nhượng, thừa kế, góp vốn. Các ví dụ cụ thể như bài thơ “Màu tím hoa sim” được chuyển nhượng bản quyền với giá 100 triệu đồng, hay giống thanh long ruột đỏ được bán quyền khai thác với giá 5 tỷ đồng, cho thấy rõ giá trị thương mại của loại tài sản này. Tài sản vô hình tuy không có hình thái vật chất, nhưng lại tạo ra lợi ích kinh tế và được pháp luật bảo hộ. Điểm nổi bật của quyền SHTT là khả năng sinh lợi không cạnh tranh – một sáng chế hay bản nhạc có thể sử dụng lặp lại nhiều lần mà không làm hao mòn giá trị. Do đó, các quốc gia ngày càng thúc đẩy việc “tài sản hóa” quyền SHTT thông qua hệ thống định giá, kế toán, hỗ trợ thế chấp và vay vốn dựa trên tài sản vô hình, tạo động lực cho đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế bền vững.
Doanh nghiệp tăng tốc đổi mới nhưng thiếu “lớp áo pháp lý”
Các doanh nghiệp tư nhân – đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa – đang nỗ lực đổi mới, sáng tạo, cải tiến sản phẩm, mô hình kinh doanh, xây dựng thương hiệu. Nhiều sản phẩm Made in Vietnam có chất lượng cao, giá thành cạnh tranh, tiềm năng mở rộng thị trường toàn cầu. Nhưng trái ngược với tốc độ đổi mới ấy là thực trạng doanh nghiệp chưa có thói quen bảo hộ và tài sản hóa quyền sở hữu trí tuệ. Thế nhưng, hầu hết những tài sản vô hình ấy lại chưa được bảo hộ. Sáng chế không đăng ký. Nhãn hiệu để trống. Bí mật công nghệ không được xác lập quyền. Nhiều trường hợp, sản phẩm bị làm giả, thương hiệu bị chiếm dụng, hoặc mất quyền vì không biết cách nộp đơn đúng thời điểm. Đó là một nghịch lý: doanh nghiệp càng đổi mới, càng dễ bị tổn thương nếu không có “lớp áo pháp lý” từ hệ thống bảo hộ sở hữu trí tuệ.
Trong bối cảnh đó, việc tài sản hóa quyền sở hữu trí tuệ – thông qua đăng ký, định giá, đưa vào báo cáo tài chính, góp vốn, chuyển nhượng, hoặc làm tài sản đảm bảo – trở thành yêu cầu tất yếu. Đây không chỉ là vấn đề tuân thủ pháp luật, mà là một chiến lược sống còn để doanh nghiệp bảo vệ thành quả đổi mới và nâng cao năng lực cạnh tranh. Phát triển kinh tế số đòi hỏi chúng ta phải thay đổi cách nhìn: không chỉ bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ mà còn coi đó là một loại tài sản cốt lõi – có giá trị, có thể thương mại hóa, và cần được đầu tư bài bản như bất kỳ tài sản nào khác của doanh nghiệp.
Đã đến lúc các văn bản pháp luật – đặc biệt là Luật Sở hữu trí tuệ – cần chính thức ghi nhận định nghĩa quyền sở hữu trí tuệ là một dạng tài sản vô hình. Việc bổ sung định nghĩa này không chỉ giúp thống nhất hệ thống pháp luật, mà còn tạo cơ sở vững chắc để tài sản hóa, định giá, kê khai và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong thực tiễn kinh doanh và xét xử. Nếu hệ thống pháp luật Việt Nam sớm hoàn thiện về phương diện này, chúng ta sẽ có thêm công cụ để hỗ trợ doanh nghiệp Việt đi nhanh hơn trên con đường chinh phục thị trường quốc tế bằng năng lực sáng tạo và giá trị tri thức nội sinh.

Luật sư Lê Quang Vinh, nguồn: https://vneconomy.vn/phat-trien-kinh-te-so-can-tai-san-hoa-quyen-so-huu-tri-tue.htm, ngày 22/7/2025 (HG trích dẫn) 



Quay về

THÔNG TIN LIÊN QUAN

Xem tất cả >>