Kiểm kê khí nhà kính – Minh bạch để phát triển bền vững: Cơ hội để tái cấu trúc mô hình sản xuất

Kể từ khi Luật Bảo vệ Môi trường 2020 và Nghị định 06/2022/NĐ-CP có hiệu lực, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã thay đổi cách tiếp cận quản trị môi trường, trong đó kiểm kê khí nhà kính (KNK) trở thành công cụ quan trọng. Đây không chỉ là hoạt động thống kê mà còn giúp doanh nghiệp xác định nguồn phát thải và xây dựng chiến lược giảm phát thải phù hợp. Nhiều doanh nghiệp chủ động đi xa hơn yêu cầu pháp lý, thể hiện trách nhiệm môi trường rõ nét. Vinamilk là một ví dụ tiêu biểu khi thực hiện kiểm kê KNK theo tiêu chuẩn GRI từ năm 2022, tham gia Sáng kiến Net Zero của Liên Hợp Quốc và cam kết trung hòa carbon vào năm 2050. Vinamilk xem kiểm kê KNK là cơ sở để định lượng rủi ro và hoạch định chiến lược phát triển bền vững. Tương tự, Nestlé Việt Nam áp dụng tiêu chuẩn ISO 14064, công bố kết quả định kỳ và xây dựng bản đồ phát thải toàn chuỗi cung ứng, với mục tiêu giảm 50% phát thải vào năm 2030 và đạt Net Zero năm 2050. Những bước đi này thể hiện vai trò tiên phong của doanh nghiệp trong ứng phó biến đổi khí hậu.

Trước thách thức biến đổi khí hậu, giảm phát thải khí nhà kính là yêu cầu cấp thiết. Ông Lê Sơn Phong (Sở KH&CN Đà Nẵng) nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ các loại KNK, nguyên nhân phát thải và áp dụng công nghệ xanh, coi đây là bước chuyển từ nhận thức sang hành động vì tương lai bền vững. Ông cho rằng doanh nghiệp cần tiên phong đầu tư năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió, sinh khối để vừa giảm phát thải, vừa tiết kiệm chi phí. Ông Lê Anh Tuấn (UNIDO) bổ sung rằng kiểm kê KNK đầy đủ, minh bạch còn tạo cơ hội tiếp cận tài chính xanh như GCF, JICA hay tín dụng các-bon. Theo ông Phạm Hoàng Anh (Bộ NN&MT), Việt Nam hiện có hơn 2.000 doanh nghiệp thuộc diện bắt buộc kiểm kê KNK, nhưng năng lực thực hiện còn hạn chế. Bộ đang xây dựng hệ thống MRV và phối hợp GIZ, JICA, UNDP để đào tạo và hỗ trợ. Trong bối cảnh Việt Nam cam kết đạt Net Zero năm 2050 theo COP26 và COP28, kiểm kê KNK trở thành bước đi chiến lược trong phát triển quốc gia.

Việt Nam cần xây dựng cơ chế hỗ trợ mạnh mẽ để thúc đẩy doanh nghiệp kiểm kê và giảm phát thải khí nhà kính (KNK), theo đề xuất của luật sư Nguyễn Thị Hồng Nhung – chuyên gia pháp lý môi trường. Bà Nhung nhấn mạnh, doanh nghiệp không thể hành động đơn lẻ nếu thiếu chính sách đồng hành, trong đó kiểm kê là bước đầu, còn mục tiêu là cắt giảm thực chất. Nghị định 06/2022/NĐ-CP và Quyết định 150/QĐ-TTg đã đặt nền móng cho thị trường các-bon, dự kiến vận hành từ 2028. Ngành nông nghiệp có thể tạo 57 triệu tín chỉ các-bon mỗi năm – tương đương 57 triệu tấn CO₂, mang lại nguồn thu lớn. Ngoài ra, xây dựng thương hiệu xanh giúp tiếp cận các thị trường cao cấp như EU, Hoa Kỳ, nơi người tiêu dùng sẵn sàng trả thêm 15–30% cho sản phẩm bền vững. Doanh nghiệp áp dụng công nghệ xanh còn được giảm 10–15% thuế thu nhập. Trên thực tế, nhiều giải pháp kỹ thuật như tối ưu năng lượng, sử dụng nguyên liệu bền vững, mô hình chuồng trại sinh học hay kỹ thuật AWD đã cho thấy hiệu quả rõ rệt trong giảm phát thải. Giảm phát thải và chuyển đổi xanh không còn là xu hướng, mà sẽ sớm trở thành yêu cầu bắt buộc.